Interview by Thomas Verbeke, Drukproef, May 29, 2011
The New York Times said of Khaled Khalifa (47) in April 2008 that he is the writer no political indictment of the Syrian regime could deliver. His novel ‘In Praise of Hatred’ (translated as The gates of Paradise in Dutch), about the clash between the army and the Syrian Muslim Brotherhood in 1982, was nominated for the Arab Booker Prize, but was banned in his homeland.
Three years later and an Arab spring unwinds the rising star of Arabic literature … “I travel through Western Europe to invalidate the lies of Bashar al-Assad”, … “What happens now in Syria, involves the Syrian people, as a whole, including certainly we, writers and intellectuals who have fought for democracy for years on. We feel that today more than ever, we are confirmed in that area, and have become politicians. But politicians with no political agenda, and without the urge to exercise power…
According to President Al-Assad demonstrations are almost over. What is your impression?
Khaled Khalifa: (laughs) That is what he thinks, yes. But Al-Assad sees and hears not. That is the problem of our president. And all other dictators who have fallen, and all those who still will fall in the Arab world. They have such contempt for their people that they are not even able to accurately estimate their citizens’ anger.
You have always been a champion of free thought and pluralism. Do you see a democracy in which Syria will soon be both?
Khalifa: Everything happening in Tunisia and in the Arab world, is about but about one thing: we want to be part of the contemporary world. And that runs very deep. The Arab world no longer wants to feel that it is totally ignored by the rest of the world. We wish to evolve with the rest of humanity. But we are increasingly aware of the fact that we will only be taken seriously taken if we have democratic regimes, with free citizens whose human rights are guaranteed. I am really convinced that we are going in that direction.
The international press cannot be in Syria. Can you tell us how the day-to-day life in Damascus?
Khalifa: We are living historic moments. You see in the eyes of the young people that the new society in Syria is to come. From the confrontations between the power and the people, something is newly born in our country. The regime tries to crush it, but that will only bring more backlash against the power. More than that: there is also debate. Everywhere, not only in intellectual circles, people debate the future of their country. What do we want? Which society do we want? What if Al-Assad’s regime falls, to whom shall we give power?
Do you see what comes after Al-Assad? A civil war is feared.
Khalifa: We will not invent hot water in Syria. Roughly the same process as in Egypt and Tunisia will take place. If the regime falls, there is inevitably a difficult period of transition. During that period, the freedom for all political parties must be restored, there must be a free press, and an active political debate that will allow free and transparent elections within half or a full year. We will go through many obstacles in order to build a democracy, that’s for sure. And maybe, we will take some steps back. But we must go on. We must fight the impression that Syria will fall into a civil or religious war. It is very important that the Syrian people show that they are now united. That we fight together for our democracy.
Such a transition yields instability. Are not you afraid that radicals take advantage of it?
Khalifa: The danger coming from the Salafis (radical fundamentalist movement within Islam, ed.) is greatly exaggerated. In Syria, they are not strong enough to take the power, however strong the presence of religious politics. If they can develop within a democratic framework, and if they are tolerant towards other religions, that’s fine with me – as it is in Egypt. But if it comes to a violent repression of other groups, I am sure that the Syrian people will stop.
Meanwhile, Al-Assad is still in his chair. Can you count on an international intervention to oust him?
Khalifa: Nobody in Syria is supporting a U.S. intervention as in Iraq, or NATO attack, as in Libya. The real needs of the population are expressed by the young protesters, and I’ve never heard them argue for a foreign military intervention. Humanitarian assistance is something else, and we would like to receive the foreign press. Even foreign support for our civil society, I can understand, like the contribution of international human rights organizations. But military intervention? No, no. The risk is too great for a divide of the society, and that, nobody wants.
The United States last week for the first time issued sanctions against the president himself. Does that seem efficient to you?
Khal fa i: It gives us a little. We also know that the U.S. and Europe believe that Assad’s regime is essential for balance and stability in the region, and they will never really take harsh measures against him. Only if we win, they will embrace and support us. Not before. Actually that is what they have done in Egypt.
Why has it taken so long for the Syrians to react against Al-Assad?
Khalifa: Only now is the awareness that you cannot live today like you did 20, 30 years ago is growing. Information, for example, has now become very important for the people. But in Syria, you have only three government newspapers and state television. That’s all. It is such issues that make our society truly an anachronism. Moreover, the marriage of despotism and corruption in the Arab world has really reached an unbearable level. And if the reaction against it had not begun in Tunisia, it would have started in another country. All these countries suffer from the same problem since the sixties: despots who were installed with slogans such as ‘progress’ and ‘social change’, but turned out, ultimately, as alienated regimes built miles away from the concerns of the people. The deeper the gap was, the closer we came to revolt. And now the wall of fear is completely demolished. That they can not rebuild.
The Syrians are now massively on the run. Will that go on?
Khalifa: … It is certainly not exodus. I’ll be back myself. I have no other choice. It is my country and my place is among the Syrian people
Approximate translation using Google translate.
Full Dutch (Flemish) version below.
:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::
‘We wéten dat onze samenleving een anachronisme is’
Aan The New York Times vertelde Khaled Khalifa (47) in april 2008 nog dat hij de redactie geen politieke aanklacht tegen het Syrische regime kon bezorgen. Zijn roman Madih Al-Karahiya (vertaald als De poorten van het paradijs), over de clash tussen het Syrische leger en de Moslimbroederschap in 1982, was toen pas genomineerd voor de Arabische Booker Prize, maar was ook verboden in zijn thuisland. Maar drie jaar en een Arabische lente later windt de rijzende ster van de Arabische literatuur er geen doekjes meer om. ‘Ik reis door West-Europa om de leugens van Bashar Al-Assad te ontkrachten’, brandt Khalifa meteen los. ‘Wat nu in Syrië gebeurt, gaat het hele Syrische volk aan. En zeker ons, schrijvers en intellectuelen, die de strijd voor democratie al jaren leiden. Wij voelen ons daar vandaag meer dan ooit in bevestigd, en zijn ook stuk voor stuk politici geworden. Maar dan wel politici zonder politieke agenda, en zonder de drang om de macht uit te oefenen. Schrijvers en artiesten komen in Syrië ook beter weg met kritiek dan de rest van de samenleving. Wij worden beschermd door onze naam en reputatie, die ze dankzij vertalingen van ons werk in het buitenland ook kennen. Zij die echt lijden onder de repressie van het regime zijn de burgers die nu elke dag opstraat komen.’ Maar of hij ook zelf de straat opgaat om het vertrek van Al-Assad te eisen, laat Khalifa liever in het midden. ‘Wat vandaag vooral belangrijk is om te begrijpen, is dat de bloedige repressie van Al-Assad de hele Syrische samenleving gemobiliseerd heeft. Het bloed dat vergoten is door de machthebbers, de intussen meer dan 850 doden, dat heeft ons er allemaal bij betrokken. Iedereen strijdt mee, op zijn manier.’Volgens president Al-Assad zijn de demonstraties bijna voorbij. Wat is uwindruk? Khaled Khal i fa: (lacht) Dat is wat hij denkt, ja. Maar Al-Assad hoort en ziet niet. Dat is het probleem van onze president. En van alle andere dictators die al gevallen zijn, en van al degenen die nog zullen vallen in de Arabische wereld. Ze hebben zó’n misprijzen voor hun volk dat ze niet in staat zijn om de kwaadheid onder de burgers vanhun land juist in te schatten.
U was altijd al een voorvechter van het vrije denken en het pluralisme. Ziet u Syrië straks een democratie worden waarin beide kunnen?
Khalifa: Alles wat zich sinds de omwenteling in Tunesië in de Arabische wereld afspeelt, draait maar om één ding: wij willen een ernstige partner worden in de hedendaagse wereld. En dat zit heel diep. De Arabische wereld wil geen gebied meer zijn dat volkomen genegeerd wordt door de rest van de wereld. We willen samen evolueren met de rest van de mensheid. Maar het besef groeit dat we alleen ernstig genomen zullen worden als we democratische regimes hebben, met vrije burgers van wie de mensenrechten gewaarborgd worden. Ik ben er echt van overtuigd dat we die richting uit gaan.
De internationale pers mag Syrië niet binnen. Kunt u ons vertellen hoe het van- daag is om in Damascus te leven?
Khalifa:We maken historische momenten mee. Je ziet in de ogen van de jonge mensen de nieuwe samenleving die er in Syrië zit aan te komen. Door de confrontaties tussen de macht en het volk is er iets nieuws geboren in ons land. Het regime probeert dat wel neer te slaan, maar dat zorgt alleen maar voor nog meer reactietegen de macht. En het is meer dan dat. Er ontstaat ook debat. Overal, niet alleen in intellectuele milieus. De mensen debatteren over de toekomst van hun land. Wat willen we eigenlijk? Welke samenleving willen we? Wat als het regime van Al-Assad valt, wie geven we dan de macht?
Wat komt er volgens u na Al-Assad? Een burgeroorlog, zo wordt gevreesd.
Khalifa: Wij gaan het warm water niet uitvinden in Syrië. Bij ons zal zich grosso modo hetzelfde proces voltrekken als in Egypte en Tunesië. Als het regime valt, komt er onvermijdelijk een moeilijke pe riode van overgang. Tijdens die periode moet de vrijheid voor alle politieke partijen hersteld worden, moet er een vrije pers komen, en moet het politieke debat op gang gebracht worden dat vrije en transparante verkiezingen mogelijk maakt binnen een half jaar of zelfs een jaar. We zullen voorbij veel obstakels moeten voor de opbouw van een democratie, dat is zeker. En misschien zetten we zelfs nog stappen achteruit. Maar daar moeten we door. We bestrijden het beeld dat Syrië zal vervallen in een burger- of religieuze oorlog. Het is zeer belangrijk dat het Syrische volk zich nu verenigd toont. Dat we samen voor onze democratie strijden.
Zo’n overgangsperiode zorgt wel voor instabiliteit. Bent u niet bang dat radicalen daar gebruik van maken?
Khalifa: Het gevaar dat zou uitgaan van de salafisten (radicale fundamentalistische stroming binnen de islam, nvdr.) wordt zwaar overdreven. In Syrië zijn die niet sterk genoeg om de macht te grijpen. Wel sterk aanwezig is de religieuze politiek, de islamisten. Goed, als die zich kan ontwikkelen binnen een democratisch kader, en als die tolerant is tegenover andere religies, dan kan dat voor mij. Zoals het ook in Egypte kan. Maar zodra het om gewelddadige groepen zou gaan die ook repressie in gedachten hebben, dan ben ik zeker dat het Syrische volk dat zal tegenhouden.
Intussen zit Al-Assad wel nog op zijn stoel. Rekent u op een internationale interventie om hem te verdrijven?
Khalifa: Niemand in Syrië steunt een Amerikaanse interventie zoals in Irak of een NAVO-aanval zoals in Libië. De echte eisen van de bevolking worden uitgedrukt door de jonge demonstranten, en hen heb ik nog nooit horen pleiten voor een buitenlandse militaire interventie. Humanitaire hulp is natuurlijk iets anders, en ook de buitenlandse pers willen we graag ontvangen. Zelfs buitenlandse ondersteuning voor onze burgerlijke samenleving kan ik begrijpen, net als de inbreng van internationale mensenrechtenorganisaties. Maar militair ingrijpen? Nee, dat niet. Het risico is te groot dat zoiets de Syrische samen-leving blijvend zou verdelen, en dat wil niemand.
De Verenigde Staten hebben afgelopen week voor het eerst sancties uitgevaardigd tegen de president zelf. Lijkt u dat efficiënt?
Khalifa: Dat levert ons weinig op. Wij weten ook wel dat de VS en Europa geloven dat het regime van Al-Assad essentieel is voor het evenwicht en de stabiliteit in de regio, en dat ze nooit echt harde maatregelen tegen hem zullen nemen. Pas als wij winnen, zullen ze ons omarmen en steunen. Niet eerder. Eigenlijk hebben ze dat ook in Egypte zo gedaan.
Waarom heeft het zo lang geduurd voor de Syriërs reageerden tegen Al-Assad?
Khalifa: Nu pas groeit het besef dat je vandaag niet meer kunt leven zoals 20, 30 jaar geleden. Informatie, bijvoorbeeld, is vandaag erg belangrijk geworden voor de mensen. Maar in Syrië heb je alleen drie overheidskranten en een staatszender. Dat is alles. Het zijn zulke zaken die van onze samenleving echt een anachronisme maken. Bovendien had het huwelijk tussen het despotisme en de corruptie in de Arabische wereld echt een ondraaglijk niveau bereikt. En als de reactie daartegen niet in Tunesië begonnen was, dan was het wel in een ander land geweest. Omdat al die landen al sinds de jaren zestig onder hetzelfde probleem lijden: despoten die zich geïnstalleerd hebben met slogans als ‘vooruitgang’ en ‘sociale verandering’, maar uiteindelijk wereldvreemde regimes gebouwd hebben die mijlenver staan van de bezorgdheden van het volk. Hoe dieper die kloof werd, hoe dichter we bij protest kwamen. En nu is de muur van de angst helemaal gesloopt. Die kunnen ze niet meer heropbouwen.
De Syriërs slaan momenteel massaal op de vlucht. U blijft?
Khalifa: Het is aan de grenzen dat mensen wegtrekken, maar met de hoop om terug te keren. Het is zeker geen exodus. Ik ga zelf ook terug (vorige zaterdag, nvdr.). Ik heb geen andere keus. Het is mijn land, en mijn plaats is tussen het Syrische volk
